Współczesne systemy kina domowego obsługują różne rodzaje dekoderów dźwięku przestrzennego, wśród których prym wiodą dekodery Dolby i DTS. W poniższym artykule postaramy się przybliżyć, przynajmniej w ogólnych zarysach, czym charakteryzują się oba standardy. Poruszymy też kwestię certyfikatów THX i systemów DSP. Zapraszamy do lektury.
Zestaw głośników do kina Dolby Atmos / DTS:X - Melodika
Dolby Digital
Najstarszy system kodowania dźwięku przestrzennego, opracowany przez Dolby Laboratories, amerykańską firmę założoną w latach 60. XX wieku, której specjalnością na przestrzeni lat było opracowanie możliwie najczystszego dźwięku kinowego, a w ostatnich latach również prace nad kodowaniem i kompresją dźwięku. Technologie Dolby od czasów Mechanicznej pomarańczy (1971) są wykorzystywane w rozwiązaniach konsumenckich.
Głośniki do kina domowego - Triangle - made in France
Pierwszym krokiem w drodze do dźwięku przestrzennego był system Dolby Pro-Logic, wykorzystywany w wielu produkcjach filmowych w ciągu ostatniego dwudziestolecia. Przed nadejściem ery dźwięku cyfrowego informacje o dźwięku surround – w postaci dodanych kanałów centralnego i tylnego – umieszczone były na analogowej taśmie filmowej, pomiędzy jej perforacją. Posiadał on dwa poważne ograniczenia. Po pierwsze, kanał tylny był monofoniczny. Niezależnie od tego, czy używano jednego, dwóch, czy dwudziestu głośników jako „zaplecze” zestawu kinowego, każdy z nich otrzymywał ten sam sygnał. Co więcej, sygnał ten charakteryzował się bardzo okrojonym pasmem przenoszenia, pozbawionym wysokich gór i głębokich basów. Oprócz tego, separacja pomiędzy sąsiadującymi kanałami była na bardzo niskim poziomie, co znacząco ograniczało efekt przestrzeni. Dolby Pro-Logic świetnie sprawdzał się w przypadku kaset video, jednak z momentem wejścia formatu DVD stał się mało atrakcyjny.
Głośniki Dolby Atmos
Najbardziej popularnym, podstawowym formatem dźwięku przestrzennego jest Dolby Digital, znany również jako AC-3 (trzecia wersja systemu Audio Coding) lub A/52. System obsługuje 20-bitową rozdzielczość oraz częstotliwości próbkowania 32, 44.1 i 48kHz. Jest to format stratny, którego standardowy stopień kompresji w taśmie filmowej wynosi 320kb/s, zaś w kinie domowym: 384kb/s. Sygnałem wejściowym jest już odpowiednio przetwarzany strumień danych cyfrowych. System Dolby Digital zawiera pięć kanałów, obejmujących pełne pasmo częstotliwościowe: lewy, prawy i centralny kanały frontowe, lewy i prawy kanał tylny oraz szósty kanał, przeznaczony dla najniższych częstotliwości (LFE – Low Frequency Effects, w skrócie bas). Formą zapisu takiego dźwięku jest słynne 5.1. Niepodważalnymi zaletami dźwięku 5.1 są bardziej ekscytujące efekty przestrzenne, realistyczne umiejscowienie źródeł dźwięku oraz szeroki zakres dynamiki. Różnicę w jakości dźwięku pomiędzy Dolby Digital a Dolby Pro-Logic można porównać do różnicy pomiędzy płytami CD, a płytami winylowymi „z epoki”. Systemy Dolby Digital były najszerzej wykorzystywane na płytach DVD.
Dekodery Dolby na przestrzeni lat przechodziły – i wciąż przechodzą – ewolucję. Kolejne wersje formatów były coraz doskonalsze, czego świetnym przykładem jest Dolby TrueHD, pozwalający na bezstratną kompresję dźwięku z jakością 24-bit/192kHz dla 6 kanałów oraz 24-bit/96kHz dla 8 kanałów (pojawia się już system 7.1). Ostatnim produktem Dolby jest format Dolby Atmos, wprowadzający do kinowego dźwięku prawdziwe trzy wymiary. Oprócz dźwięku dookólnego sygnał przekazywany jest również do głośników umieszczonych na suficie, dzięki czemu możemy usłyszeć realistyczny odgłos padającego deszczu lub szum śmigieł helikoptera. Standard Atmos jest dziś jeszcze stosunkowo mało rozpowszechniony i niewiele realizacji z niego korzysta, jednak zachodnie recenzje są bardzo entuzjastyczne. Mówią o, dosłownie, nowym wymiarze brzmienia w kinie domowym. Należy spodziewać się rozwoju technologii Atmos, o czym świadczy oprogramowanie nowych amplitunerów kina domowego takich firm, jak Onky oczy Pioneer – a więc gigantów. Praktycznie wszystkie obsługują już Dolby Atmos. W segmencie kolumn głośnikowych pionierem na szlaku Atmos była amerykańska firma Definitive Technology, która jako pierwsza wyprodukowała głośniki przeznaczone do „sufitowego” grania, oznaczone symbolem A60.
Zestaw głośników do kina - Triangle
DTS – Digital Theatre System
Nie samym Dolby jednak kinoman żyje. Konkurencyjnym systemem jest DTS, skrót od Digital Theatre System. W porównaniu do Dolby Digital, DTS stosuje mniejszy stopień kompresji: 4:1 w stosunku do oryginalnej ścieżki dźwiękowej wobec 11:1 stosowanego przez Dolby. Wyższa jest również maksymalna prędkość przesyłu danych, która w DTS utrzymuje się na poziomie 1.5Mb/s. W Dolby jest to 640kb/s.
Model DTS został wprowadzony do specyfikacji DVD w 1996 roku, zaś już w 1999 powstał nowy format DTS ES, który znacząco rozwinął możliwości lokalizacji dźwięków w kinie domowym. Poprzez wprowadzenie tylnych głośników efektowych sygnał mógł być kierowany w dowolne miejsce na planie 360 stopni. Pokłosiem tego systemu jest najnowszy DTS:X, oparty na dużej liczbie tzw. obiektów dźwiękowych, umiejscowionych przez inżynierów w planie 3D - dokładnie, jak w przypadku Dolby Atmos. Ich pozycja ma być interpretowana przez amplituner, który prześle sygnał do odpowiednich – to znaczy o lokalizacji najbardziej zbliżonej do zamiarów realizatora – głośników. Nowością w przypadku DTS:X jest również ujednolicenie formatu dla sal kinowych i systemów kina domowego. Nowe amplitunery w większości nie obsługują jeszcze DTS:X, są jednak na niego przygotowane. Oznacza to, że najbliższe aktualizacje oprogramowania – jak przynajmniej zapowiadają Onkyo i Pioner – umożliwią obsługę najnowszego standardu Digital Theatre System.
Onkyo - japońskie amplitunery kina domowego
THX
W odróżnieniu do poprzedników, THX nie jest formatem kodowania dźwięku. To system certyfikacji sprzętu i instalacji reprodukujących dźwięk i obraz, istniejący od 1982 roku za sprawą Tomlinsona Holmana, amerykańskiego inżyniera audio pracującego w Lucasfilm. Certyfikaty THX mają gwarantować wierność odtwarzanego dźwięku i obrazu w salach zgraniowych oraz salach kinowych. W ostatnich latach – również salach kina domowego.
Certyfikaty THX dodają urządzeniom prestiżu, ponieważ nie jest łatwo je zdobyć – droga do certyfikacji wiedzie przez kilkaset, do kilku tysięcy drobiazgowych normatywnych testów. Oczywiście, odrębnym zasadom podlega certyfikacja urządzeń do kina domowego i sal kinowych. W Polsce THX firmuje swoim znakiem jakości jedynie dwa kina: Cinema City – Kinepolis w Poznaniu, gdzie znajduje się 18 sal THX oraz jedną salę w gdańskim kinie Krewetka.
Fakt spełniania standardów THX przez amplituner nie jest jeszcze wyznacznikiem jego wyższości nad innymi modelami. W średnioniskim zakresie cenowym certyfikacja THX gwarantuje spełnianie pewnych norm, wyznaczających odpowiednio wysoki poziom klasy sprzętu. Daje więc bezpieczeństwo zakupu. Błędem byłoby jednak skreślać amplituner tylko dlatego, że nie posiada certyfikacji THX. Próba jej uzyskania jest dość znaczną inwestycją i wielu producentów, świadomych różnych możliwości przeznaczenia tych środków, nie decyduje się na podjęcie takich kroków.
DSP – Digital Signal Processing
Ostatnim typem podnoszenia klasy dźwięku w kinie domowym, jaki opiszemy w bieżącym tekście jest cyfrowe przetwarzanie dźwięku, oparte na odpowiedniej elektronice i oprogramowaniu. Ich zadaniem jest właściwe wymodelowanie sygnału, które ma symulować określone efekty przestrzenne – np. wrażenie odsłuchu w hali koncertowej, kościele, klubie jazzowym itp. Specjalistą w dziedzinie DSP jest firma Yamaha, która pierwsze eksperymenty na tym polu przeprowadzała już w czasie Dolby Pro-Logic. Jakość takich rozwiązań bywa bardzo różna, w zależności od konkretnego producenta. Jako, że opiera się w całości na elektronice zastosowanej w konkretnym przypadku, przed zakupem zdecydowanie warto poświęcić nieco czasu na odsłuch.
Urządzenia obsługujące Dolby Atmos w sklep.RMS.pl
Urządzenia obsługujące DTS:X w sklep.RMS.pl
Kontakt ze specjalistami ze sklep.RMS.pl - bezpłatne porady
Kolumny do kina domowego - Triangle - made in France
