Jaki gramofon wybrać? Rodzaje gramofonów i wkładek.

Do końca lat 80. XX w. płyty gramofonowe były popularnym nośnikiem muzyki, następnie zastąpione zostały płytami kompaktowymi. Obecnie płyta winylowa przeżywa wielki coming back i można odnieść wrażenie, że w audiofilskich kręgach wręcz wypada posiadać gramofon i kolekcjonować winyle. Jakby nie było, moda czy nie, gramofon posiada niewątpliwy urok i ucieszy nie tylko audiofila, ale i początkujących melomanów czy djów, niezależnie od płci czy wieku.

gramofon

Niezależnie od okazji gramofon to na pewno ciekawa propozycja na prezent. Na rynku dostępne są trzy rodzaje gramofonów: automatyczne, półautomatyczne i manualne. Zostaje jednak odwieczny dylemat, który wybrać?

gramofon

Trzy rodzaje gramofonów: automatyczne, półautomatyczne i manualne

Dla początkującego użytkownika najbardziej sprawdzi się gramofon automatyczny, który ma najprostszą obsługę. Wystarczy umieścić płytę na talerzu i nacisnąć przycisk Start, co uruchomi silnik, a ramię samo automatycznie przesunie się i opuści na początek płyty winylowej, rozpoczynając odtwarzanie. Co charakterystyczne, w tych gramofonach zawsze znajdziemy przycisk Start/Stop (wspólny dla obu funkcji lub dwa oddzielne). Po zakończeniu uruchamia się funkcja auto-return, czyli ramię samoczynnie się unosi i wraca na podpórkę, do pozycji pierwotnej oraz wyłącza silnik. Starsze modele adapterów zazwyczaj bazowały właśnie na takiej konstrukcji.

Gramofony automatyczne mogą być także wyposażone w funkcję auto-repeat, czyli automatycznego powtarzania, która po zakończeniu „okrążenia”, ponownie uruchamia płytę i umożliwia odtwarzanie bez przerwy.

Zobacz gramofon automatyczny z wbudowanym przedwzmacniaczem Pro-Ject Automat A1 >>

W gramofonie półautomatycznym sami inicjujemy odtwarzanie opuszczając ramię w miejscu, od którego chcemy rozpocząć odtwarzanie płyty. Po zakończeniu odtwarzania płyty, dzięki funkcji auto-return, ramię samoczynnie podnosi się i wraca na stopkę, do pozycji spoczynkowej, a silnik zostaje wyłączony. Niektóre modele mogą posiadać wbudowany przycisk Stop, który umożliwia ręczne uruchomienie funkcji auto return podczas odtwarzania płyty.

Zobacz gramofon Reloop HiFi Turn 5 z wkładką Ortofon M2 Red >>

Gramofon manualny angażuje użytkownika we wszystkie czynności związane z obsługą – zarówno w umieszczenia ramienia w odpowiednim miejscu, opuszczenie go na płytę oraz w podniesienie ramienia, gdy płyta się skończy. W ten sposób sami możemy wybrać miejsce, od którego rozpocznie się odtwarzanie, możemy je też przerwać zdejmując ramię odpowiednim przyciskiem. W gramofonie manualnym silnik nie wyłączy się automatycznie.

Zobacz np. gramofon analogowy Teac TN-4D z wbudowanym przedwzmacniaczem i wkładką Oyster MM firmy SUMIKO >>

Skoro tryb automatyczny jest najwygodniejszy w obsłudze, po co w ogóle decydować się na inny rodzaj gramofonu? Najbardziej zaawansowane modele gramofonów zazwyczaj bazują na konstrukcji manualnej, która daje użytkownikowi całkowitą kontrolę oraz pozwala na największą eliminację wszelkiego rodzaju zakłóceń oraz wibracji. Także prawdziwi miłośnicy analogowych brzmień na pewno wybiorą gramofony z ustawieniami manualnymi.

Jak działa gramofon?

Nośnikiem informacji w gramofonie jest płyta obracająca się z prędkością 78, 45 lub 33⅓, czasem 16⅔ obrotów na minutę. W wyżłobionym spiralnym rowku prowadzona jest igła, której drgania przetwarzane są we wkładce na sygnał elektryczny. W nowatorskich rozwiązaniach konstrukcyjnych zamiast igły stosuje się światło lasera, ale umówmy się – jeśli standardowo będzie to czarny winyl i igła. Duże znaczenie dla jakości dźwięku ma także jakość igły, wkładki i przewodów prowadzących sygnał do wzmacniacza sygnału elektrycznego.

Zobacz gramofon analogowy Pro-Ject Debut Carbon Evo z wkładką Ortofon 2M Red >>

Wkładki gramofonowe

Wkładka gramofonowa jest przetwornikiem elektromechanicznym wytwarzającym sygnał, za pomocą którego przenoszony jest dźwięk. To właśnie wkładka, raz ze znajdującą się wewnątrz igłą, ma największy wpływ na jakość dźwięku. jest głównym elementem wykonawczym i to ona generuję dźwięk zapisany na winylu. Na rynku mamy kilka rodzaj wkładek, z czego najpopularniejsze to wkładki MM i MC. Najbardziej powszechne są wkładki elektromagnetyczne (stacjonarna cewka, ruchomy magnes, ang: moving magnet, MM), które produkują napięcie: rzędu 2.5-7.5 mV. Wkładki magnetoelektryczne (nieruchomy magnes, ruchoma cewka, ang : moving coil, MC) wymagają użycia dodatkowych wzmacniaczy, gdyż generują bardzo niski sygnał (0.1-2.0 mV). Mniejsza masa pozwala im na szybszą reakcję, dlatego uznawane są za lepsze niż wkładki MM, ale co za tym idzie, mają one także zazwyczaj wyższą cenę.

Żywotność wkładek gramofonowych

W dużej mierze to jak długo dane nam będzie użytkować daną wkładkę uzależnione jest od poprawnie przeprowadzonej kalibracji i odpowiedniego dobranego nacisku, zgodnego z zaleceniami producenta. Wkładka będzie zużywała się szybciej w przypadku kiedy nacisk jest zbyt duży lub zbyt mały. Niezbędne jest także odpowiednie skalibrowanie kątów. Nie jest to zadanie zbyt trudne nawet dla laika. Żywotność wkładek przyjmuje wartość z przedziału od 2000 do 4000 godzin. Warto zauważyć, iż głównym elementem zużywającym się we wkładce jest igła. Wymianę można wykonać samemu we wkładkach typu MM, natomiast we wkładkach typu MC operacja samodzielnej wymiany jest bardzo trudna, niemożliwa lub zwyczajnie nieopłacalna. Warto też pamiętać o starannym czyszczeniu wkładki, płyt oraz gramofonu przy użyciu dedykowanych akcesoriów.

Igła o szlifie sferycznym, eliptycznym czy liniowym?

Wyróżniamy trzy zasadnicze typy szlifów końcówek igieł we wkładkach gramofonowych. Każdy z nich charakteryzuje inny stopień zaawansowania budowy, a tym samym jakości dźwięku oraz kosztów produkcji. Najprostszym szlifem jest szlif sferycznym, bardziej zaawansowane są szlify eliptyczne oraz liniowe. Najnowszym osiągnięciem producentów wkładek jest typ micro-line - niezwykle zaawansowany i trudny w produkcji oraz implementacji.

Sferyczny (stożkowy) – podstawowy typ szlifu. Prosta konstrukcja nie wymaga zaawansowanej technologii do jej stworzenia, dlatego najczęściej spotykamy w budżetowych wkładkach gramofonowych. Sprawdza się wszędzie tam, gdzie koszty odgrywają najważniejszą rolę. Igła ze szlifem sferycznym jest wystarczająca dla prostszych i tańszych gramofonów oraz starszych typów nagrań, których jakość tłoczenia i realizacji może pozostawiać wiele do życzenia. Szlif sferyczny jest bardzo tolerancyjny dla kiepsko nagranych winyli.

Eliptyczny – droższy od szlifu sferycznego, ale zapewnia dużo lepszą jakość dźwięku. Igła o eliptycznym szlifie ma mniej zaokrąglony kształt, co zwiększa kontakt igły ze zboczami rowka w płycie. Igła lepiej dopasowuje się do wgłębień, dzięki czemu możemy wydobyć większą ilość dźwięków. Ponadto, żywotność igły o szlifie eliptycznym jest znacznie wyższa, co dla wielu osób stanowi znaczący atut.

Liniowy – zaawansowane rozwiązanie, które powstało w odpowiedzi wprowadzenie płyt z dużo lepszą jakością tłoczenia CD-4 (kwadrofoniczną). Pozwala ona przenosić częstotliwości do 45.000 Hz, co jest wartością dwukrotnie lepszą w stosunku do formatu poprzedniego. Końcówka igły jest zdecydowanie bardziej zaostrzona, co z jednej strony znacząco ograniczyło horyzontalny kontakt igły z rowkiem płyty winylowej, z drugiej zaś znacząco zwiększyło powierzchnię wertykalnego kontaktu igły z bokami wytłoczonego rowka. Igła o liniowym szlifie zapewnia wierniejsze odtworzenie dźwięków o wysokich częstotliwościach.

Microline – to najnowsze rozwiązania stosowane w najbardziej zaawansowanych wkładkach gramofonowych. Początek tego typu rozwiązaniom dał szlif Van Den Hulla, który powstał dzięki komputerowej analizie. Van Den Hull dążył do maksymalnego zbliżenia kształtu igły do kształtu noża wycinającego rowku w płytach winylowych. Po raz kolejny zmniejszono rozmiar igły, szczególnie dotyczy to szerokości – w skrajnym wypadku z 6 um (szlif Shibata) do 2.5 um (Micro Line oraz SAS).

Więcej na temat typów szlifów we wkładkach gramofonowych przeczytasz w tym artykule >>