Przez ostanie lata czarna płyta winylowa i gramofony przeżywają prawdziwy renesans. Powrót do technologii sprzed kilkudziesięciu lat zawdzięczamy przede wszystkim wysokiej jakości jaką może zaoferować ten standard. Analogowy dźwięk zapisany w rowku płyty wraz z dobrej jakości sprzętem gwarantuję brzmienie bardziej naturalne niż zakodowany dźwięk cyfrowy na płycie CD. Wiele nowych nagrań jest realizowanych przez wydawców na płycie winylowej. Rynek jest pełen nowych i używanych płyt. Wychodząc naprzeciw postanowiliśmy stworzyć mini bazę wiedzy na temat gramofonów oraz najważniejszych elementów zestawu do odtwarzania płyt.
Najważniejszym elementem w zestawie jest wkładka. To ona jest głównym elementem wykonawczym i to ona generuję dźwięk zapisany na winylu. Na rynku mamy kilka rodzaj wkładek:
Typy wkładek:
Elektromagnetyczne (stacjonarna cewka, ruchomy magnes, ang: moving magnet, MM). Produkują napięcie: rzędu 2.5-7.5 mV, jest to najbardziej powszechnie stosowany typ wkładki.
Budowa wkładki typu MM i MC:
Magnetoelektryczne (nieruchomy magnes, ruchoma cewka, ang : moving coil, MC) Sygnał generowany przez te wkładki jest bardzo niski (0.1-2.0 mV) i dlatego wymagają one użycia dodatkowych wzmacniaczy. Jej odmianą jest wkładka MCS (szeregowo połączone ruchome cewki)
Magnetoelektryczne (o wysokim poziomie napięcia, ang: moving coil high output, MCHO) - czyli wkładki MC z wysokim poziomem wyjściowym, zbliżonym do otrzymywanego z MM.
Magnetoelektryczne (nieruchomy magnes, ruchom rdzeń, ang: moving iron, MI) – jest to rozwinięcie MM. Generują napięcie 3-6 mV)
Budowa wkładki typu MI
Typy igieł:
Powszechnie używane są trzy typy igieł. Igły sferyczne, igły eliptyczne, igły fine-line. Najpopularniejsze to oczywiście igły sferyczne. Są łatwe i tanie do wytworzenia. Przeważnie stosowane są w tańszych wkładkach. Niestety wkładki z igłą sferyczną gorzej radzą sobie z przenoszeniem najwyższego pasma. Igły eliptyczne to rozwiązanie droższe, ale dające bardziej dokładne odwzorowanie dźwięku co wynika z kształtu igły i bardziej precyzyjnego prowadzenia po płycie. Trzeci typ igieł to igły nazywany przez ortofona fine-line ma zbliżony profil do igieł eliptycznych lecz powierzchnia styku jest większa, co rozkłada nacisk na większą powierzchnie, zwiększając żywotność płyty i igły.
Najlepsze wkładki do użytku domowego maja igły o końcówce eliptycznej. Zużywają one wolniej materiał płyty niż, na przykład, igła sferyczna.
Ponieważ powierzchnia styku igły z płyta jest bardzo mała nacisk jest ogromny. Dlatego też w większości wkładek główka igły w całości lub w części jest wykonana z czystego diamentu.
Żywotność wkładek gramofonowych
Wartość ta jest w dużej mierze uzależniona od poprawnie przeprowadzonej kalibracji wkładki. Wkładka będzie zużywał się szybciej w przypadku kiedy nacisk wkładki jest zbyt duży lub zbyt mały. Musimy odpowiednio dobrać nacisk według zaleceń producenta wkładki. Niezbędne okazuje się też odpowiednie skalibrowanie kątów. Nie jest to zadanie zbyt trudne nawet dla laika. Żywotność wkładek przyjmuję wartość z przedziału od 2000 do 4000 godzin. Warto też wiedzieć, iż jedynym elementem zużywającym się w wkładce jest igła. Wymianę można wykonać samemu we wkładkach typu MM, natomiast we wkładkach typu MC operacja samodzielnej wymiany jest bardzo trudna lub niemożliwa i wymiana wiąże się z ingerencją specjalisty. Operacja ta najczęściej jest nieopłacalna ponieważ cena takiej usługi wraz z igłą kształtuję się przeważnie w przedziale 70-90% ceny nowej wkładki. Warto też pamiętać o starannym czyszczeniu wkładki, płyt oraz gramofonu przy użyciu dedykowanych akcesorii.
Optymalny nacisk igły na płytę
Nacisk igły na płytę jest uzależniony od właściwości konstrukcyjnych i mechanicznych danej wkładki. Najczęstszym zakresem jest zakres od 1,75g do 2g. Powstaje pytanie dlaczego nie konkretna wartość a zakres? Odpowiedź jest prosta. Mając zakres możemy dobrać odpowiednio dźwięk jaki ma być generowany. Nawet delikatna zmiana tej wartości powoduje dużą zmianę w emitowanym brzmieniu. Odpowiednio obniżając nacisk polepszamy przestrzenność, dźwięk staje się nieco jaśniejszy. Zwiększając nacisk dodajemy niskich tonów i zwiększamy dynamikę. Dzięki temu mamy możliwość odpowiedniego dopasowania dźwięku gramofonu do całego systemu audio oraz do własnych upodobań.
Kalibracji gramofonu
W gramofonie reguluje się kilkadziesiąt parametrów, jednak można wyróżnić kilka, które regulujemy samodzielnie: prędkość obrotową (pm), nacisk wkładki (Tracking Force), kąt prowadzenia (Tangency), azymut, VTA (Vertical Track Angle). Prędkość obrotowa najczęściej ustalana jest fabrycznie, jednak w przypadku niektórych gramofonów istnieje możliwość jej dokładnej regulacji. Potrzebne jest do tego koło z zaznaczonymi punktami oraz lampa stroboskopowa. Właściwą prędkość uzyskamy wtedy, kiedy - przy obracającym się talerzu - punkty będą pozornie nieruchome. Nacisk wkładki ustawiamy za pomocą wagi. Są wagi mechaniczne i elektroniczne (z odczytem cyfrowym). Pierwsze są niedrogie i dostatecznie dokładne, jednak znacznie dokładniejsze są wagi drugiego typu. Wystarczy na tacce położyć igłę i odczytać nacisk z wyświetlacza.
Jednym z ważniejszych parametrów jest kąt, z jakim prowadzona jest wkładka po łuku od zewnątrz do wewnątrz płyty, względem dwóch punktów, zwanych punktami Baerwalda. Teoretycznie igła powinna być prowadzona po stycznej względem rowków, jednak tylko w tych dwóch punktach klasyczne ramię pozwala na uzyskanie idealnej stycznej. Parametr ten ustawiany jest za pomocą tzw. protraktora. Najprostszy ma postać wycinka koła, najczęściej z kartonu, na którym zaznaczone są owe punkty oraz linie, równolegle do których należy ustawić boki wkładki. VTA określa kąt, z pod jakim ustawiona jest górna płaszczyzna wkładki względem płaszczyzny płyty. Także do tego parametru używa się specjalnego przyrządu, jednak można to wyregulować 'na ucho'.
<Źródło: www.audio.com.pl>
Oznaczenia styków wkładki i/lub przewodów do wkładki:
- czerwony - kanał prawy plus (R+)
- biały - kanał lewy plus (L+)
- niebieski - kanał lewy masa (LG)
- zielony - kanał prawy masa (RG)
w przypadku wkładki z 3 stykami zamiast koloru niebieskiego i zielonego jest kolor czarny (wspólna masa dla obu kanałów)
Mocowanie wkładki
Spotykamy się najczęściej z dwoma typami mocowań wkładki do główki ramienia gramofonu.
1/2” (pół cala) – wkładkę mocujemy do główki za pomocą dwóch śrub rozstawionych w odległości ½ cala (~12,5mm).
Praktyczne rady przy podłączeniu gramofonu
Podłączając gramofon do miksera/wzmacniacza należy zawsze uziemić gramofon z podłączanym urządzeniem podłączamy gramofon zawsze do wejścia PHONO (MM i/lub MC) we wzmacniaczu, jeżeli wzmacniacz nie posiada takiego wejścia musimy zastosować przedwzmacniacz gramofonowy, jeżeli posiadamy wkładkę MC a wejście jest tylko MM także musimy zaopatrzyć się w przedwzmacniacz gramofonowy obsługujący dany typ wkładek najpierw włączamy gramofon później wzmacniacz, przy wyłączaniu kolejność jest odwrotna stosujmy dobrej jakości kable połączeniowe, adekwatne do klasy sprzętu 5 Złotych Zasad Systemowych wg. Ortofon'a:
1: Zmiana na lepszą wkładkę zawsze się opłaca. Jest to pierwszy i jedyny komponent Hi-Fi, który ma kontakt z rowkiem płyty. Wiec nigdy nie może być za dobry.
2: Upewnij się, że wybrałeś wkładkę zgodną z typem Twojego ramienia.
3: Nigdy nie odtwarzaj starych lub uszkodzonych płyt z nową wkładką. Może to zrujnować diamentową igłę, która uszkodzi Twoje nowe płyty.
4: Usuń kurz z płyt i igły za każdym razem przed odtwarzaniem. Gdy jest to konieczne, użyj polecanego płyny czyszczącego.
5: Sprawdzaj wkładkę regularnie (przynajmniej raz do roku) u dobrego dealera Hi-Fi.
Gramofony i akcesoria gramofonowe na sklep.RMS.pl >>>
