Winylowy szał trwa i nie zamierza ustawać. Kupowanie czarnych krążków staje się coraz modniejsze i coraz bardziej powszechne. Ale czy tak naprawdę wiemy, co sprawia, że jesteśmy w stanie wydobyć z płyty winylowej konkretne dźwięki? Prześledzimy ten proces, by odkryć tajniki tego dobrego jak wino nośnika.
Idea płyty gramofonowej narodziła się około 140 lat temu, chociaż znane do dziś techniki analogowe bazują na odkryciach Thomasa Edisona, który w laboratoriach w Menlo Park i West Orange stworzył fonograf i płytę gramofonową. W ramach ciekawostki warto też wspomnieć, że oprócz żarówki, którą od najmłodszych lat kojarzymy właśnie z jego postacią, Edison jest również wynalazcą dyktafonu, projektora do filmów dźwiękowych, kamery filmowej z jednoczesną rejestracją dźwięku na taśmie filmowej, oscyloskopu, a nawet betoniarki i to jeszcze nie koniec jego odkryć.
Zdjęcie płyty winylowej pod mikroskopem
Dla tych, którym historii jeszcze mało: pierwszy 12-calowy krążek z winylu wydany został przez Columbia Records w 1948 roku, natomiast pierwsze publiczne odtworzenie miało miejsce w czerwcu tego samego roku w hotelu Waldorf-Astoria w Nowym Yorku.
Idea uzyskiwania dźwięku z czarnej płyty jest dla wielu bardzo ciężka do zrozumienia. W przeciwieństwie do płyt CD czy innych nośników nie mamy tu bowiem możliwości cyfrowego sczytania zero-jedynkowych ciągów bitowych, które określają nie tylko muzykę, ale też jej cechy jak wykonawca, nazwa, a nawet okładka. Jak więc z tłoczonej płyty możemy odegrać taką samą linię melodyczną?
Pierwszym elementem, który zwraca uwagę, są rowki wycięte w rzędach wokół płyty. Ich szerokość jest niewielka: oscyluje w granicach od 0.04 do 0.08mm szerokości, definiując tym samym poziom sygnału. Po pocięciu płyty na paski o szerokości poszczególnych rowków, uzyskana łączna długość spirali sięgałaby nawet 500m!
Każde pojedyncze wyżłobienie jest asymetryczne i jeśli dla kogoś magia nie rozpoczęła się w poprzednim akapicie, to tu już na pewno można zachwycić się precyzyjnością i kunsztem: lewe i prawe ramiona każdego rowka niosą za sobą informację audio przenoszoną odpowiednio na lewy (bliżej środka płyty) i prawy (bliżej zewnętrznej krawędzi płyty) kanał informacji audio.
Dlaczego analogowy odsłuch jest tak bardzo wrażliwy na wibracje czy nawet najdrobniejsze zanieczyszczenia? Informacja niesiona przez każde z ramion rowków w płycie może być zapisana na przestrzeni nawet jednego mikrona, czyli jednej tysięcznej milimetra. Logicznie zatem, zaburzenia tak niewielkiej przestrzeni znacząco wpływają na zniekształcenia i percepcję uzyskiwanego sygnału.
Kto posiada gramofon ten doskonale wie czym jest i jak ważna jest wkładka gramofonowa, a dokładniej osadzona w niej igła. Jej czubek wykonywany jest z najtwardszych materiałów, między innymi z diamentu. Studzimy jednak zapał wszystkich, którzy to akcesorium audio planują pewnego dnia przetopić na pierścionek zaręczynowy: materiał wykorzystywany przy produkcji igły jest diamentem przemysłowym, nie zaś prawdziwym, czystym, wartościowym kruszcem. Element stykający się z rowkami płyty jest specjalnie kształtowany, a posługując się nomenklaturą fachową – szlifowany, np. eliptycznie. To właśnie ta część ma bezpośredni kontakt z płytą i odpowiada za przenoszenie drgań podczas przesuwania się igły po rowkach. Wysokość i zmiana częstotliwości (poziomu głośności) poszczególnych dźwięków definiowana jest przez minimalne zmiany pozycyjne kolejnych pojedynczych wgłębień w płycie. Różnice które słyszymy są wynikiem przeskoków igły w torze ruchu definiowanym przed żłobienia. Każdy ruch jest przenoszony przez wspornik do samego korpusu wkładki.
Wkładki gramofonowe dzielimy na dwa podstawowe typy: MM czyli Moving Magnet oraz MC: Moving Coil. Obie działają na zasadzie przenoszenia drgań wpływających na pole elektromagnetyczne w celu indukcji prądu. Różnicuje je jedynie element poddawany wibracjom: jest to odpowiednio albo magnes, albo igła.
Kliknij po więcej informacji o wkładkach gramofonowych
Cały proces przetwarzania drgań rowków z płyty na igłę ma swój punkt kulminacyjny we wnętrzu wkładki. Tam zmiany pola elektrycznego magnesu (wywołane wibracjami) powodują przepływ prądu do niewielkich cewek. Z nich prąd przekazywany jest na zewnątrz wkładki i przewodami dalej do wzmacniacza gramofonowego…
…który jest bardzo ważnym elementem w torze analogowego audio, szczególnie z uwagi na fakt, że napięcia wytworzone przez wkładkę gramofonową są niezwykle niskie – schodzą do wartości nawet jednej tysięcznej wolta (dla porównania, napięcie wyjściowe płyty CD to 2V). Z tego względu RIAA ogłosiło oficjalną krzywą regulującą „dostrojenie” ścieżek uzyskiwanych bezpośrednio z płyt. Dzięki temu odsłuchiwane nagranie nie jest tak bardzo ciche i pozbawione basu, jak ścieżka dźwiękowa uzyskiwana bez żadnej korekty. Co więcej, w procesie „obróbki” sygnału, każdy wzmacniacz gramofonowy dodatkowo podbija tony niskie i wycisza soprany w celu uzyskania optymalnego balansu tonalnego.
Droga od wzmacniacza gramofonowego do kolumn, a w końcu do uszu wszystkich fanów analogowego brzmienia to już dużo mniej skomplikowany proces, którego tajniki znane są większej liczbie osób. Wiedza o tym, jak powstaje dźwięk od podstaw pozwala lepiej zrozumieć jego cechy takie jak barwa, detaliczność czy nasycenie, a przy tym stać się jeszcze bardziej świadomym i obytym słuchaczem.
Po więcej produktów z tej kategorii kliknij tutaj - Gramofon
